“Jedzie jedzie Zelman”, czyli Zelman Wolfowicz między historią a etnografią
Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej UMK w Toruniu (Instytut Nauk o Kulturze), wraz z toruńskimi oddziałami Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego, zaprasza na wykład dra hab. Tomasza Wiślicza, profesora Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, pt. “Jedzie jedzie Zelman”, czyli Zelman Wolfowicz między historią a etnografią, który odbędzie się dnia 2 grudnia 2021 r., godz. 17:30. Wykład odbędzie się w formie on-line (MS Teams). Aby móc uczestniczyć w wydarzeniu, należy skorzystać z linku (tutaj). Spotkanie będzie także okazją do dyskusji wokół książki autorstwa prof. Tomasza Wiślicza, pt. “Zelman Wolfowicz i jego rządy w starostwie drohobyckim w połowie XVIII w.” Zapraszamy wszystkich zainteresowanych problematyką antropologii historii, związków etnografii i historii oraz tworzenia w tym kontekście legendarnych historii, wyobrażonych rzeczywistości i etnograficznych fikcji.
Tematyka wykładu: Co ma wspólnego Zelman z popularnej pieśni ludowej z historycznym Zelmanem Wolfowiczem, faktorem hetmanowej Doroty Tarłowej i faktycznym zarządcą starostwa drohobyckiego w połowie XVIII wieku? Otóż – nic. A mimo to od półtora wieku postaci te wciąż są utożsamiane zarówno w publicystyce, legendzie, jak i niektórych pracach naukowych. Chciałbym pokazać w jaki sposób warunki rozwoju etnografii i historii narodowych w tym czasie stworzyły i podtrzymywały tę wizję, wzajemnie dostarczając sobie argumentów.
dr hab. Tomasz Wiślicz, profesor Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, członek Komitetu Nauk Historycznych PAN. Zainteresowania badawcze: historia społeczna i kulturowa czasow nowożytnych, teoria historii. Autor m.in. książek: „Zelman Wolfowicz i jego rządy w starostwie drohobyckim w połowie XVIII w.” (Kraków 2020), „Upodobanie: Małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII-XVIII wieku. Wyobrażenia społeczne i jednostkowe doświadczenia” (Wrocław 2012); „Zarobić na duszne zbawienie. Religijność chłopów małopolskich od połowy XVI do końca XVIII wieku” (Warszawa 2001).
Tomasz Wiślicz
Zelman Wolfowicz i jego rządy w starostwie drohobyckim w połowie XVIII w.
ISBN: 978-83-242-3642-8, ISBN e-book: 978-83-242-6512-1, Kraków 2020, ss. 268
Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS
Dziewiątego czerwca 1755 roku połączony sąd zamkowy i wójtowski miasta Drohobycza skazał Zelmana Wolfowicza na karę śmierci przez powieszenie za liczne defraudacje i oszustwa oraz ucisk mieszkańców starostwa. Zelman, formalnie pełniący funkcję faktora starościny Doroty Tarłowej i arendarza miejscowych salin, podporządkował sobie całe starostwo i przez kilkanaście lat zarządzał nim w sposób despotyczny, konfliktując się zarówno z mieszczanami drohobyckimi, jak i ze społecznością żydowską, z której się wywodził.
Według dokumentów sądowych Zelman, oprócz gospodarczej eksploatacji dóbr, miał także rozpijać poddanych, bić i terroryzować mieszczan, fałszować miary i zapisy w księgach sądowych. Narastająca czarna legenda przypisywała mu uwiedzenie starościny, korzystanie z pomocy czarownic, zamachy na życie swoich nieprzyjaciół, a po śmierci – zamianę w upiora. Podobno jeszcze u schyłku XIX wieku okoliczne chłopki straszyły Zelmanem niegrzeczne dzieci.
Kim był Zelman i czy rzeczywiście zasłużył sobie na opinię zbrodniarza i krwiopijcy? Jak wytworzyła się jego późniejsza legenda? Co jego przypadek może powiedzieć o rzeczywistości społecznej osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej?
publikacja na stronie wydawnictwa